Crannog là một minh chứng cho trí khôn của người tiền sử thời kỳ đồ đá. Từ khi khoa học, công nghệ chưa phát triển tối tân. Chỉ có những công cụ thô sơ từ cây cối, đất đá, tổ tiên của chúng ta đã làm nên điều không tưởng. Những hòn đảo nhân tạo có diện tích nhỏ được cho rằng là sản phẩm của người tiền sử. Với những điều kiện sẵn có vào 5.600 năm trước, các hàn đảo được tạo nên từ đá, gỗ, đất sét,… Thậm chí với những sự hỗ trợ từ khoa học, kỹ thuật thì việc xây dựng Crannog cũng rất khó khắn. Ấy vậy mà người cổ đại lại có thế làm được việc phi thường này.
Người tiền đã tự xây đảo nhân tạo Crannog
Hàng trăm hòn đảo nhỏ xung quanh Scotland không phát sinh một cách tự nhiên. Một nghiên cứu mới cho thấy chúng là những sản phẩm nhân tạo cực sớm được tạo ra. Nguyên liệu là từ những tảng đá, đất sét và gỗ của những người thời kỳ đồ đá mới. Thời điểm được dự đoán là khoảng vào 5.600 năm trước.
Các nhà nghiên cứu thực tế đã biết về những hòn đảo nhân tạo này, được gọi là crannog. Tên gọi này đã tồn tại trong nhiều thập kỷ. Nhưng nhiều nhà khảo cổ học nghĩ rằng các crannog được tạo ra gần đây hơn. Trong thời đại đồ sắt khoảng 2.800 năm trước.
Tổng quan về Crannog
Crannog trong tiếng Gael Scotland có nghĩa “cây non”. Gợi nhắc nền móng vững chắc của những hòn đảo nhân tạo được xây dựng. Bằng cách đóng các cọc gỗ dài vào luống gỗ trước khi lấp đầy bằng những tảng đá nặng đến 250 kg. Và kết hợp với các vật liệu tự nhiên khác. Tộc người bí ẩn đã sống trên những hòn đảo nhân tạo trong hàng nghìn năm. Và được cho rằng họ đã sinh sống trên Crannog cho đến tận thế kỷ 17.
Từ những năm 1990, các nhà khảo cổ bắt đầu phục dựng những crannog trên hồ Loch Tay ở Perthshire (Scotland). Những người tham gia dự án sử dụng các công cụ hiện đại để thu thập nguyên liệu và cắt gỗ trong ba năm. Sau đó, họ đóng những cọc gỗ dài từ 7-9 m. Đảo nhân tạo này được làm từ cây alder địa phương vào lòng hồ bằng tay. Để xây dựng một crannog – nơi trở thành trung tâm Scottish Crannog. Với sự hỗ trợ của giàn giáo bằng gỗ phức tạp cần ít nhất 168 cọc gỗ. “Dự án là một kỳ công kỹ thuật với chúng tôi. Vì thế tôi rất kinh ngạc trước kỹ năng xây dựng crannog của người cổ đại”. Nhà khảo cổ học dưới nước Barrie Andrian chia sẻ.
Chưa ai biết phương pháp đã được dùng để tạo ra Crannog
Phát hiện mới này không chỉ cho thấy niên đại của những hòn đảo nhân tạo này sớm. Thậm chí là sớm hơn nhiều so với suy nghĩ trước đây. Mà còn có khả năng là “địa điểm đặc biệt” đối với người thời đồ đá mới. Theo các mảnh gốm gần đó được tìm thấy bởi các thợ lặn hiện đại, các nhà nghiên cứu viết. Ban đầu, nhiều nhà nghiên cứu nghĩ rằng các sản phẩm đặc biệt này được xây dựng vào khoảng năm 800 trước Công Nguyên và được tái sử dụng cho đến thời hậu trung cổ vào năm 1700. Nhưng vào những năm 1980, những gợi ý bắt đầu xuất hiện rằng một số trong những hòn đảo này đã được thực hiện sớm hơn nhiều.
Ngoài ra, vào năm 2012, Chris Murray, một cựu thợ lặn của Hải quân Hoàng gia. Ông đã tìm thấy những chậu đá mới được bảo quản tốt ở đáy hồ gần một số hòn đảo này. Và ông đã báo cho một bảo tàng địa phương về phát hiện này. Để điều tra kỹ hơn, hai nhà khảo cổ học người Anh, Duncan Garrow từ Đại học Reading và Fraser Sturt từ Đại học Southampton, đã hợp tác vào năm 2016 và 2017 để có cái nhìn toàn diện về một số crannog ở Outer Hebrides, một đảo nhân tạo ngoài khơi bờ biển miền bắc Scotland.
Tác phẩm thời đồ gốm có ở thời đồ đá?
Cụ thể, họ đã xem xét các đảo nhỏ trong ba hồ: Loch Arquer, Loch Bhorgastail và Loch Langabhat. Theo niên đại phóng xạ carbon, 4 trong số các crannog được tạo ra giữa 3640 và 3360 trước Công Nguyên. Các bằng chứng khác, bao gồm khảo sát mặt đất và dưới nước. Tiến hành quá trình đào và khai quật môi trường. Việc này đã ủng hộ ý tưởng rằng các đảo nhỏ đặc biệt này có niên đại từ thời đồ đá mới.
Các nhà khảo cổ vẫn chưa tìm thấy bất kỳ cấu trúc đá mới nào trên các hòn đảo. Và họ cho biết cần phải khai quật thêm. Nhưng các thợ lặn đã tìm thấy hàng chục mảnh gốm thời đồ đá mới. Một số trong số chúng bị cháy, xung quanh các đảo nhỏ ở Bhorgastail và Langabhat.
Các chậu này có khả năng rơi xuống nước một cách có chủ ý, có thể là cho một nghi lễ, các nhà nghiên cứu cho biết. Mỗi đảo nhân tạo có kích thước khá nhỏ, rộng khoảng 10 mét. Một hòn đảo nhỏ trong hồ Loch Bhorgastail thậm chí còn có một đường đắp bằng đá nối liền với đất liền. Chắc chắn phải mất rất nhiều công sức để tạo ra những đảo nhân tạo này, chúng rõ ràng rất quan trọng đối với người cổ đại. Các nhà nghiên cứu cho biết, cho đến nay, chỉ có 10% các crannog ở Scotland đã được xác minh với carbon phóng xạ, có nghĩa là có thể có nhiều crannog cổ hơn so với phát hiện hiện tại.
Hành dộng kỳ lạ của người đồ đá
Việc tái sử dụng các hòn đảo nhỏ trong nhiều thiên niên kỷ khiến khó có thể tìm thấy dấu hiệu của sự sống thời đồ đá mới trên các miệng núi lửa. Nhưng mặt nước xung quanh chúng lại kể một câu chuyện khác. Duncan Garrow, phó giáo sư khảo cổ học tại Đại học Reading, đồng tác giả của bài báo. “Tôi chưa bao giờ thấy bất cứ thứ gì giống như vậy trong khảo cổ học ở Anh,” anh nói. “Mọi người dường như đã thả thứ này xuống nước.”
Nhưng tại sao những người thuộc thời kỳ đồ đá mới lại ném “đồ sành sỏi” của họ ra khỏi các đảo nhỏ nhân tạo? Nếu không có tài liệu trực tiếp về khoảng thời gian, các nhà khảo cổ học chỉ có thể suy đoán tại sao các miệng núi lửa được xây dựng, cách chúng được sử dụng và tại sao chúng lại trở thành nơi làm đồ gốm.
